Çocuklar Neden Yalan Söyler?

Çocuklarda Yalan Söyleme Sorunu ve Çözümleri

Henüz baba olmanın sevincini yaşamış olmasam da, amca ve dayı olmanın sevincini yaşayalı uzun yıllar oluyor. Hem yeğenlerimin gelişimlerine faydalı olmak hem de ileride bir gün baba olursam kendi çocuklarıma bilinçli olarak yaklaşabilmek için çocuk gelişimi ve çocuk psikolojisi üzerine okumalar yapıyorum zaman zaman. Bu bağlamda, geçtiğimiz günlerde çocukların yalan söylemesi üzerine biraz araştırma yaptım ve edindiğim bilgileri burada paylaşmak istedim. Umarım size de bir faydası olur.

Çocuklar Neden Yalan Söyler?

Çocuğunuz yalan söylüyorsa bunun bir problem olup olmadığını anlayabilmek için öncelikli olarak çocuğunuzun yaş grubuna bakmak gerekir. Çünkü çocukların gelişim dönemlerinin kendine has bir takım özellikleri vardır. Yalan söyleme problemini bu çerçevede ele almak gerekir.

● 7 Yaş Öncesi Dönem

7 yaş öncesi dönemdeki çocuklar gerçeği ve hayali birbirinden ayırt edemezler. Yani kurdukları bir hayali ya da gördükleri bir rüyayı gerçekte olmuş gibi anlatabilirler. Bu döneme kadar görülen abartılı söylemler vb. yalan ile karıştırılmamalıdır. Zira yalan; “gerçeği tam olarak çarpıtmak” manasına gelir.

Yalan söylemek bir davranış bozukluğudur fakat bu yaş gurubu için bu, söz konusu değildir. Çocuğunuzun bu dönemde abartılı söylemlerde bulunması onun sağlıklı olduğunun bir göstergesi bile sayılabilir. Asıl tehlike, 6-7 yaşlarına gelip de yalan söylemeye devam etmesi durumunda başlar.

6-7 yaş öncesi dönemde yalan konusunda çocuğa çok dikkatli yaklaşılmalıdır. Zira bu dönemde kazanacağı yetiler/alışkanlıklar ileriki yaş dönemlerini de etkileyecektir. Bu dönemde çocuğa iyi örnek olmak en önemlisidir. Zira çocuklar ailedeki kişileri örnek alırlar. Bunun dışında çocukların gerçekliği (doğru-yanlış) ayırt edebilmesinin sağlıklı bir şekilde gelişebilmesi için ona hikayeler, öyküler, masallar anlatılabilir bu konuyu işleyen çizgi filmler izletilebilir.

● 6-7 Yaş İle Ergenlik Öncesi Dönem

Çocuk bu yaş gurubuna gelip de yalan söylüyorsa, çocuğun yalan söylemesinin altında yatan bir takım sebepler var demektir. Ebeveynler çocuğun yalan söylediğini gördüklerinde çocuğu bir şeyle korkutmamalı, onu tehdit etmemeli yahut yalanını itiraf ettirmeye zorlamamalıdırlar. Çocuğun yalan söylemesinin altında yatan sebebi bulmaya çalışmalıdırlar.

● Çocukları Yalan söylemeye İten Sebepler Nelerdir?

1-) Ailede ya da çocuğun etrafında çokça yalan söyleniyor olması:

Daha önce de değindiğimiz gibi çocuk aile bireylerini örnek alır. Aile bireyleri sık sık yalana başvuruyorsa çocuk da bir süre sonra onlar gibi davranarak yalan söylemeyi öğrenecektir.

2-) Çocuğa Baskı Uygulanması ve Ceza Verilmesi:

Çocuk yapmaması gerektiği bir şeyi yaptıysa ve bunun neticesinde de ceza alacağını biliyorsa yalan söyleyebilir. Ya da baskı altındaysa bundan kurtulmak için yalan söyleyebilir. Bu noktada çocuğa güven verilerek dürüst olması öğretilmelidir. Evdeki bazı kazalar cezalandırılmamalı, olabilirliği çocuğa anlatılmalı ve çocuk yalana teşvik edilmemelidir.

Örneğin; çocuk bir bardağı ya da bir eşyayı kırdıysa hemen cezalandırılmamalı, ona kızılmamalıdır. Bu tür kazaların olabileceği ona anlatılmalıdır ve dikkatli olması telkin edilmelidir. Bu sayede çocuk güven kazanır ve bir başka kaza yaşandığında bunu aile bireylerine korkmadan anlatabilir ve yalana başvurma gereği hissetmez.

3-) İlgi Çekmek İçin Yalan Söylenebilir:

Çocuk anne babası ve çevresi tarafından sevilmediği ve ilgi görmediği düşüncesiyle, ilgi görmek amacıyla yalan söyleyebilir. Sahip olmadığı bir şeye sahip olduğunu ya da yapmadığı bir şeyi yaptığını ifade edebilir.

Örneğin küçük bir parmak yaralanması olayında canının çok fazla yandığını söyleyebilir.

Bu saydıklarımız dışında daha pek çok sebep dolayısıyla çocuk yalan söyleyebilir. Çocuğun yalan söyleme sebebi tespit edilmeli ve ona göre bir çözüm aranmalıdır. Sorunun çözümünde başarılı olunamıyorsa bir uzmana danışılmalıdır.

● Ergenlik Döneminde Yalan

Aslında, yukarıda sayılan pek çok sebep ergenlik dönemi için de geçerlidir. Fakat ergenlik dönemi daha hassas bir dönem olduğu için daha çok dikkat edilmesi gerekir. Çocuğu yalana iten kaygı, baskı, korku gibi nedenlerin neler olduğu bulunmaya çalışılmalıdır.

●Çözüm Yolları – Neler Yapılabilir?

~ En önemlisi iyi örnek olmaktır.

~ Çocuğu yalana sevk edecek durumlara meydan vermemek gerekir.

~ Çocuğa çok baskı uygulamamak gerekir.

~ Dürüstlüğün önemi çeşitli vasıtalarla anlatılmalıdır.

~ Çocuk yalana ortak edilmemelidir.

~ Yalana iten sebeplerden birisi ilgisizlik olduğu için, çocukla ilgilenmek gerekir.

~ Çocuğa güven verilmelidir. Kendine bir zarar gelmeyeceğinden emin olan bir çocuk yalana başvurmayacaktır.

Yaşadığım bir örnek:

“Orta okul yıllarında bir karne günüydü. Karnelerimizi almış ve okuldan çıkmıştık. Karnemde 1-2 tane zayıf not vardı. Biliyordum ki babam bundan hoşlanmayacaktı. Fakat hiçbir zaman zayıf not dolayısıyla babamdan fiziksel şiddete maruz kalmadığım için ve bana çok kızmadığı için bir güven içerisindeydim ve karnemi olduğu gibi babama gösterecektim. Fakat bir sınıf arkadaşım benimle aynı fikirde değildi.

Okuldan çıktık. Arkadaşım ailesinden aşırı tepki alacağından korkuyordu ve bu durumu düzeltmek istiyordu. Okulun yakınlarında bir parka gittik ve arkadaşım bir tükenmez kalemle 1 olan notunu 4’e çevirmeye çalıştı ve yanına da ‘bir yanlışlık oldu, özür dileriz’ diye not düştü. Altına bir de imza attı. Bu yolla ailesini inandıracağını düşünüyordu.”

Bu yukarıda bahsettiğim olayı yaşadığım sırada bunun sebepleri hakkında pek bir fikrim yoktu. Ama çocukların yalan söylemesi üzerine yaptığım bu araştırmadan sonra bu olayı daha iyi anlamış oldum. Tekrar umuyorum ki sizlere bir faydası olmuştur.

Çocuklar geleceğimizin teminatı olan çok değerli varlıklar. Onlara iyi yatırım yapalım geleceğimiz sağlam ve iyi olsun.